Zgodnie z ustawą o Ratownictwie Medycznym, w zespole podstawowym mogą jeździć dwie osoby, a nie jak to było przez wiele lat- trzy. Do dzisiaj ten zapis budzi wiele emocji i wątpliwości. Znam sporo osób, które twierdzą, że zespół dwuosobowy nie poradzi sobie w trudnej sytuacji. Dochodzi też problem co zrobić z kierowcami pracującymi dotychczas, naciski związków zawodowych, utrata miejsc pracy itp. przyczyny, mające olbrzymi wpływ na to, iż bardzo wielu pracodawców nie decyduje się na wprowadzenie takich zespołów na dyżury, pomimo bezsprzecznych oszczędności finansowych. Z roku na rok jednak takich zespołów powoli przybywa i wydaje się, że prędzej czy później będzie to normą w całym kraju, więc trzeba się z tą myślą oswoić i przygotować się do takiej pracy.
Gdy zaczynałem swoją pracę w pogotowiu ratunkowym, karetka R jeździła w składzie czteroosobowym i tylko ona miała monopol na resuscytację (między innymi dlatego, że tylko tam był sprzęt- pozostałe karetki miały tylko nosze, ambu i walizkę z lekami). Wydawało mi się wtedy, że do resuscytacji MUSZĄ być cztery osoby, bo w trzy to sie nie da. Po kilku latach pracy zrozumiałem, że jednak "się da" i że ta czwarta osoba jest właściwie zbędna. Przed podobnym dylematem stanąłem kilka lat temu: czy resuscytacja w wykonaniu dwóch ratowników może być skuteczna i do tego zgodna z obowiązującymi standardami? W tym czasie zacząłem też swoją pracę w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym i zorientowałem się, że tam przecież zespół jest dwuosobowy (pilot nie ma przeszkolenia medycznego i nie bierze udziału w akcji ratowniczej, bo zwykle pozostaje w śmigłowcu). Żeby było trudniej przez pierwsze 3 minuty lekarz jest sam a dopiero później dochodzi do niego ratownik. A przecież sobie radzą i to całkiem nieźle. Niestety LPR nie ma opracowanych jasnych wytycznych jak powinna wyglądać w takiej sytuacji współpraca między członkami zespołu, więc nie mogłem skorzystać z "gotowca". I tutaj pomogły lata ćwiczeń przed zawodami- udało mi się wypracować schemat postepowania w parze, który sprawdza się w praktyce. Od tego czasu powtarzam z całą odpowiedzialnością, że zespół dwuosobowy może w każdej sytuacji podjąć skuteczne działania ratownicze, wykonując je zgodnie ze standardami. Muszą tylko być spełnione poniższe kryteria:
- Wyraźny podział zakresu kompetencji
- lider zespołu pozostający z pacjentem w czasie transportu w przedziale medycznym
- ratownik- kierowca (najlepiej z kategorią C)
- Perfekcyjna znajomość obowiązujących standardów
- Praktyczna umiejętność wykonania wszystkich procedur
- Częste ćwiczenia na fantomach
- Stałe podnoszenie kwalifikacji (kursy, udział w zawodach ratowniczych samodoskonalenie)
- Doskonałe wyposażenie w sprzęt, a w szczególności:
- defibrylator z funkcją kontroli czasu RKO (np. Lifepak 15)
- respirator lub ambumatic
- urządzenie do ucisku klatki piersiowej (np. Lucas)
- zestaw do zakładania dojścia doszpikowego
- zestaw do alternatywnego sposobu wentylacji (np. Cobra, LT, LMA)
- torba pediatryczna (z podziałem sprzętu na kategorie wzrostowe/ wiekowe)
- zestaw do konikotomii / konikopunkcji
- zestaw do odbarczenia odmy prężnej
- opatrunek Aschermana
- szyna wyciągowa
- szyny próżniowe
- pedipack
- nakładka na nosze do przewożenia dzieci
- zestaw do triage
- deska ortopedyczna combo z 5 pasami
- KED
- 2 plecaki
Ad. 1
Wprawdzie dobry zespół rozumie się prawie bez słów, ale są sytuacje, gdy trzeba szybko podjąć decyzję o sposobie dalszego działania i tu nie ma czasu na dyskusje czy rozważania o tym co i jak robić. Lider zespołu powinien cieszyć się autorytetem wynikającym z wiedzy i doświadczenia i umieć szybko i samodzielnie podejmować trudne decyzje. To on powinien badać pacjenta i pozostawać przy nim od początku do końca sprawowania opieki, po to by w porę zauważyć ewentualną zmianę jego stanu.
Ratownik- kierowca powinien natomiast umieć "w lot" pojąć zamierzenia swojego lidera i stanowić dla niego uzupełnienie w czasie działań, tak by ten nie musiał robić wszystkiego sam. Stanowi on też swego rodzaju kontrolę by lider nie popełnił błędu i nieczego nie przeoczył. Wymaga to wielu godzin wspólnych ćwiczeń, tak by obydwaj pracowali jak jeden mechanizm. Kierowca ponadto musi doskonale prowadzić karetkę, by umożliwić komfortową i bezpieczną pracę liderowi. Nie ma wprawdzie wymogu, aby posiadał on kategorię C, ale jeśli zważyć ambulans z pełnym wyposażeniem, załogą i pacjentem, to może się okazać, że przekracza on 3,5 tony. Każdy kto prowadzi taki pojazd wie, że to nie to samo co samochód osobowy i jazda nim przy dużej prędkości wymaga sporych umiejętności.
Ad 2 i 3
Bez doskonałej znajomości procedur i umiejętności ich wykonania przez obu członków zespołu nie ma szan na stworzenie dobrego ?team?u?. Nawet najlepszy lider, mając w parze kiepskiego ratownika nie podoła wszystkiemu i prędzej czy później popełni błąd. Brak zaufania i oparcia w koledze to najlepszy sposób na katastrofę.
Ad 4 i 5
Ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć ? nie ma innej recepty na perfekcyjne działanie. Sama wiedza teoretyczna nie wystarczy, jeśli nie jest utrwalana w pocie i znoju przy fantomie. Najgorzej zaś, gdy brakuje podstawowej wiedzy- próba przypomnienia sobie nad umierającym pacjentem co było napisane w wytycznych jest lekceważeniem ludzkiego życia i brakiem zrozumienia swojej roli w jego ratowaniu. Takie osoby poprostu nie powinny pracować w tym zawodzie.
Ad 6.
Wiedza i umiejętności są najważniejsze, bo bez nich nic się nie zrobi, ale bez wyposażenia w odpowiedni sprzęt nie można wymagać dobrej pracy.
Niezależnie jednak od powodu wezwania, można w postępowaniu ratownika wyróżnić ?stałe elementy gry?, którymi są:
- Dojazd do pacjenta
- Rozważenie możliwych przyczyn pojawienia się objawu, będącego przyczyną wezwania
- Przygotowanie sprzętu z uwzględnieniem najgorszego scenariusza
- Ocena miejsca
- Bezpieczeństwo własne
- Bezpieczeństwo miejsca
- Ilość poszkodowanych
- Mechanizm urazu?
- Wezwanie pomocy?
- Wstępna ocena pacjenta
- świadomość
- oddech
- tętno
- Decyzja
Lider ma odsunąć się od pacjenta i odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
- NZK?
- Wezwanie pomocy?
- ?Ładować i jechać? czy ?zostać i działać??
A następnie pozwolić działać drugiemu ratownikowi, który powinien wtedy wykonać szereg czynności
- Badanie
- badanie internistyczne / szybkie badanie urazowe
- ocena parametrów (RR, glikemia, saturacja, monitor)
- Decyzja
- SAMPLE (pacjent, rodzina, świadkowie, karty informacyjne, otoczenie)
- ?Ładować i jechać? czy ?zostać i działać??
- Postępowanie
- Tlen?
- Dostęp iv?
- Elektroterapia?
- Leki?
- Krystaloidy?
- Unieruchomienie?
- Zabiegi ratujące życie (np. odbarczenie odmy)
- Transport
- Miejsce docelowe
- Pozycja ciała
- HEMS?
- Karetka?
Poniżej opiszę ogólne zasady zachowania się poszczególnych członków zespołu, które sam stosuję, w następujacych sytuacjach:
- resuscytacja
- ?pacjent urazowy?
- ?pacjent internistyczny?
|
RESUSCYTACJA |
|
|
LIDER ZESPOŁU |
RATOWNIK- KIEROWCA |
|
ocena bezpieczeństwa, wezwanie pomocy? |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PACJENT ?URAZOWY? |
|
|
LIDER ZESPOŁU |
RATOWNIK- KIEROWCA |
|
bezpieczeństwo, mechanizm urazu, ilość poszkodowanych, wezwanie pomocy? |
|
|
|
|
przygotowanie zestawu do intubacji? |
|
|
(zagłówki, pasy, koc termiczny) |
|
|
|
saturacja, ciśnienie tętnicze, glikemia, ocena rytmu serca |
|
|
PACJENT ?INTERNISTYCZNY? |
|
|
LIDER ZESPOŁU |
RATOWNIK- KIEROWCA |
|
bezpieczeństwo, wezwanie pomocy? |
|
|
|
|
|
|
Badanie internistyczne:
|
|
Autor-specjalista medycyny ratunkowej Robert Sowiński
