Podstawowe zabiegi resuscytacyjne BLS (Basic Life Support) są kamieniem węgielnym resuscytacji. Prowadzona przez świadków zdarzenia RKO, resuscytacja krążeniowo- oddechowa czyli uciśnięcia klatki piersiowej, oddechy ratownicze oraz wczesna defibrylacja (z wykorzystaniem AED - automatycznego defibrylatora ratowniczego), jest kluczowa dla przeżycia osoby z pozaszpitalnym zatrzymaniem krążenia. Ponadto istnieją dowody naukowe, że wprowadzenie kursów dla laików i podjęcie przez nich działania poprawia znacznie odsetek przeżyć osób poszkodowanych.
Jednym z najważniejszych kroków według Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC), które trzeba podjąć, aby zwiększyć odsetek przeprowadzania resuscytacji wśród świadków zdarzenia oraz aby poprawić przeżywalność na całym świecie, jest nauczanie RKO wszystkich dzieci w szkołach. Doświadczenie amerykańskie i skandynawskie wskazuje, że programy resuscytacyjne wprowadzone do szkół powodują zwiększenie liczby podjętych resuscytacji. Można to było osiągnąć poprzez kształcenie dzieci w wymiarze zaledwie dwóch godzin rocznie. W wieku 10-12 lat uczniowie są nastawieni pozytywnie do nauki resuscytacji. Dlatego zarówno osoby z wykształceniem medycznym, jak i nauczycieli należy odpowiednio przeszkolić, aby mogli zmaksymalizować potencjał dzieci. Uczniowie i ich nauczyciele przekazują swoją wiedzę i umiejętności w środowisku prywatnym i obszarze społecznym, ponieważ dzieci i nauczyciele dzielą się swoją wiedzą nie tylko w szkole, ale również z członkami rodziny i innymi osobami. Ta prawidłowość może spowodować, że odsetek osób przeszkolonych w społeczeństwie znacząco wzrośnie na przestrzeni dłuższego czasu, prowadząc do zwiększenia częstotliwości resuscytacji przeprowadzanych przez laików.
Pomimo różnych okazyjnie podejmowanych akcji, niska jakość uciśnięć klatki piersiowej jest częstym zjawiskiem, wynikającym zarówno z nieprawidłowej głębokości, jak również niewłaściwej częstotliwości oraz zbyt długich przerw w czasie wykonywania resuscytacji. Te czynniki przyczyniają się do obniżenia skuteczności RKO. Biorąc pod uwagę, że niska jakość uciśnięć wiąże się z niższym odsetkiem przeżyć, wszystkie kursy resuscytacyjne powinny się koncentrować na tych właśnie elementach. Dotyczy to również efektywności wykonywanych wdechów ratowniczych.
Szkolenie powinno:
- wzmocnić gotowość do podjęcia RKO, włączając świadomość ryzyka związanego z osobą poszkodowaną i okolicznościami zdarzenia,
- nauczyć rozpoznawania objawów utraty przytomności i oceny oddychania w celu potwierdzenia zatrzymania krążenia,
- dać umiejętność wykonywania dobrej jakości uciśnięć klatki piersiowej: częstotliwości, głębokości oraz zapewnienia pełnego powrotu do wyjściowego kształtu klatki piersiowej poszkodowanego oraz minimalizacji przerw w uciśnięciach i prawidłowo wykonanych oddechów ratunkowych: czas wykonywania wdechu i jego objętość,
- zapewnić szkolenie na sprzęcie zbliżonym anatomicznie do ciała ludzkiego z wykorzystaniem urządzeń i aplikacji współpracujących z fantomem umożliwiających uzyskanie informacji zwrotnej podczas szkolenia RKO w celu poprawy przyswajania umiejętności i ich utrwalania, urządzenia przekazujące informację zwrotną podczas RKO są przydatne aby poprawić częstotliwość uciśnięć, ich głębokość, relaksację klatki piersiowej oraz położenie rąk,
- dodatkiem do szkolenia z zakresu umiejętności merytorycznych powinno być szkolenie w zakresie umiejętności pozamerytorycznych, m.in. komunikacji, kierowania zespołem i bycia członkiem zespołu, współdziałania w grupie.
Jak wskazują dowody, laicy są w stanie nie tylko efektywnie uczyć się RKO, ale również przyswoić wiedzę o użyciu AED (Automatyczny Defibrylator Zewnętrzny). Wykazano, że szkolenia prowadzone przez rekrutujące się spośród uczestniczących w szkoleniach osoby bez wykształcenia medycznego są efektywnym sposobem nauczania BLS-AED. Aby utrzymać pewność siebie oraz chęć do podejmowania RKO, szkolenia osób, które ukończyły kurs BLS, powinny odbywać się co 12-24 miesiące. Częste szkolenia poprawiają umiejętności z zakresu RKO.
Mając świadomość potrzeby wzmocnienia poza programowych działań podejmowanych przez nauczycieli w zakresie edukacji z pierwszej pomocy, w niektórych sześcioklasowych szkołach podstawowych 10 lat temu podjęliśmy inicjatywę międzyszkolnych konkursów z pomocy przedmedycznej. Już pierwszy konkurs pokazał zróżnicowany poziom prowadzonych w szkołach szkoleń, dlatego począwszy od drugiej edycji wprowadziliśmy, zgodnie z zaleceniami ERC, szkolenia dla nauczycieli oparte na wytycznych ERC, zmierzające do podnoszenia jakości edukacji w tym zakresie.
W czasie ostatnich 10 lat, podczas których doszło do wielu zmian technologicznych, pojawiły się środki mogące wzmocnić jakość szkolenia w przeprowadzaniu skutecznej resuscytacji. Czy jednak wyposażenie placówek edukacyjnych w fantomy czy urządzenia szkoleniowe AED, szczególnie prawobrzeżnej Warszawy, osiągnęło chociażby poziom podstawowy? Otóż NIE! Tylko niektóre placówki posiadają własny sprzęt wysokiej jakości, pomimo tego, że od powrotu ośmioklasowych szkół podstawowych i wejścia do programu klasy ósmej przedmiotu ? edukacja dla bezpieczeństwa ? to większość szkół podstawowych korzysta ze sprzętu przynoszonego przez nauczyciela na zajęcia lub wypożyczanego z innej palcówki.
RKO, wykorzystanie AED jako leku pierwszego rzutu w zatrzymaniu krążenia, stacja BLS-AED
Nowa edycja konkursu Pięć złotych minut ? z nami bezpieczniej, dofinansowana z funduszu prewencyjnego PZU POMOC TO MOC, otworzyła możliwość przeszkolenia na TRZECH kursach BLS-AED (90-osób) i TRZECH kursach urazowych (90-osób) dużo większej liczby nauczycieli oraz po raz pierwszy uczniów członków drużyn, z wykorzystaniem fantomów wyposażonych w modem do połączenia z aplikacją na urządzenia przenośne takie jak smartfon czy tablet. Szkolenia dzieci na tym sprzęcie to wykorzystanie środka dydaktycznego, nie tylko atrakcyjnego dla dzieci, ale również dającego możliwość podniesienia jakości szkolenia. Obiektywna ocena jakości podejmowanych działań i jej wizualizacja w trakcie szkolenia na ekranie np. tabletu pozwala dzieciom na samokontrolę i podejmowanie prób doskonalenia efektów działania. W czasie dłuższego szkolenia na tak doposażonym fantomie daje możliwość wypracowania powtarzalnych wyników efektywnego RKO.
AED Trainer 3 oraz fantom BLS - nagrody w konkursie
Cztery zestawy fantom + szkoleniowe AED oraz jedno urządzenie AED dla drużyny Mistrza Resuscytacji, które jako nagrody trafiły po finale do szkół podstawowych biorących udział w konkursie, dają szansę na szkolenie dzieci na wysokim poziomie. Przekłada się to na zwiększenie szans na przeżycie osoby z nagłym zatrzymaniem krążenia, która spotka na swojej drodze osobę przeszkoloną na tym sprzęcie i pod opieką nauczyciela świetnie przygotowanego do pełnienia misji edukatora z zakresu resuscytacji.
Pamiątkowe zdjęcie z 30 drużynami biorącymi udział w finale konkursu 22 listopada, Hala DOSIR, ul. Siennicka
?Pani Mario, serdecznie dziękujemy, że mogliśmy uczestniczyć w tak profesjonalnie zorganizowanych szkoleniach i konkursie finałowym. Dzieci były zachwycone i niesamowicie zaangażowane w całą akcję. Nawet statyści wracali bardzo zadowoleni. To cudowne, bo jeszcze niedawno te dzieci nie miały pojęcia o pierwszej pomocy. No i jeszcze nagroda... jesteśmy pod wielkim wrażeniem.?
Katarzyna Korcz SP nr 1 w Ząbkach
Miło jest czytać takie słowa jak te, które przytaczam z otrzymanej korespondencji, ale jeszcze cenniejsze jest poczucie uczestniczenia, wraz z wieloma osobami zaangażowanymi w organizację konkursu, w skutecznej edukacji dzieci, które w czasie przygotowań do finału posiadły wiedzę i umiejętności wykonywania prawidłowej resuscytacji i użycia AED, zarówno w przypadku, gdy poszkodowanym jest osoba dorosła, ale również rówieśnik czy małe dziecko, oraz zakładania opatrunków, zabezpieczania złamań, reagowania w przypadku zakrztuszenia czy krwawienia z nosa, układania w pozycję bezpieczną, wzywania pomocy medycznej i, co bardzo cenne, współdziałania w grupie.
Maria Krzysztoporska
Instruktor BLS-AED Europejskiej i Polskiej Rady Resuscytacji,
nauczyciel SP 30 w Warszawie
Autor projektu, realizacja: Fundacja Prometeusz - Szkolenia i ratownictwo
